Πώς η χρήση των σύγχρονων Ψυχολογικών όρων μειώνει την ποιότητα ζωής μας

Ο Rollo May, ήδη από το 1953, εκφράζει την ανησυχία του ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος η Ψυχολογία και η Ψυχοθεραπεία να γίνουν μέρος και ενισχυτές της νεύρωσης που διακρίνει την εποχή, αντί να είναι μέρος της θεραπείας της. Υποστηρίζει ότι οι όροι και οι έννοιες της Ψυχολογίας μπορούν να μετατραπούν σε εργαλείο κατακερματισμού του ανθρώπου και όχι σε καταλύτη απαρτίωσης, δηλαδή αρμονικής ενοποίησης του εαυτού.

Κάποιες δεκαετίες αργότερα, ο φόβος του σπουδαίου υπαρξιακού στοχαστή αποτελεί ορατή και απτή πραγματικότητα. Καθημερινά ακούμε δεκάδες όρους Ψυχολογίας, οι οποίοι αντί να θεραπεύουν γίνονται παραδείγματα απώλειας της ζωντάνιας και της σημασίας του ατόμου.

Ο Ρίτσαρντ Φάινμαν έλεγε με οξυδερκή τρόπο ότι δεν έχει καμία σχέση το να γνωρίζεις πώς ονομάζεται κάτι από το να γνωρίζεις το ίδιο το πράγμα. Η εύλογη ερώτηση που εμφανίζεται είναι: «Τι άλλο χρειάζεται για να γνωρίζω κάτι, πέρα από το να ξέρω το όνομά του και τη λίστα των λειτουργικών του δυνατοτήτων;»

Η απάντηση είναι να συμμετέχω. Να κατανοώ και να έρχομαι σε επαφή. Όταν λείπει η σχέση μου με το οτιδήποτε, δεν θα μπορώ ποτέ να το προσεγγίσω στ’ αλήθεια. Το μόνο εφικτό θα είναι να γνωρίζω κάποιες στεγνές πληροφορίες, που αργά ή γρήγορα θα χαθούν στη λήθη και τη θολούρα του σύγχρονου τρόπου ζωής μου.

Πώς όλα αυτά σχετίζονται με τη χρήση των pop όρων της ψυχολογίας; Πώς αυτό που γράφω αυτή τη στιγμή σχετίζεται με το gaslighting; Τον ναρκισσισμό; Τους τύπους προσκόλλησης; Και όλες τις υπόλοιπες λέξεις Ψυχολογίας που εμφανίζονται πολύ συχνά σε αναρτήσεις στα social media, σε συζητήσεις μεταξύ φίλων και σε δωμάτια θεραπείας;

Η Ψυχολογία συχνά γίνεται προϊόν κατανάλωσης. Οι όροι της δεν χρησιμοποιούνται για θεραπεία, αλλά για ταυτοποίηση, διάσπαση και όπλα στο δικαστήριο του «ποιος έχει το δίκιο», του «ποιος είναι ο σωστός» και όχι ως εργαλεία για αναζήτηση του πώς θα συνυπάρξουμε με αγάπη. Δεν μας βοηθούν να ενωθούμε με τον εαυτό και τον άλλον· μας βάζουν σε στενά ατομικά κλουβιά που επάνω έχουν ταμπέλες και επιγραφές.

Όταν λέω «είμαι αγχώδης», παύω να είμαι ο άνθρωπος που νοιάζεται· γίνομαι μια ιατρική διάγνωση η οποία αγνοεί όλο τον πλούτο και το περιεχόμενο της σημασίας του βιώματός μου. Όταν ο άλλος είναι «ναρκισσιστής», παύει να είναι ο φίλος, ο αδερφός, ο σύντροφος που μια συμπεριφορά του με δυσκόλεψε και θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή να έρθουμε πιο κοντά, δυναμώνοντας την αυθεντικότητα της σχέσης μας.

Ο άλλος, που μπορεί να είναι πολύ σημαντικός για εμάς, με αυτόν τον τρόπο μετατρέπεται στον «εγκληματία που θέλει να μας βλάψει» κι εμείς μένουμε μόνοι, φοβισμένοι και απροστάτευτοι. Είναι όμως αυτή η αλήθεια; Όχι. Αυτός είναι ένας τρόπος να γυρίσουμε την πλάτη με παιδικό τρόπο. Έτσι ενισχύεται η επιδημία της μοναξιάς του σύγχρονου ανθρώπου.

Τι πρέπει να κάνουμε όταν κάποιος δεν βλέπει τα πράγματα όπως εμείς; Τι είναι χρήσιμο να γίνεται όταν ο σύντροφός μου έχει άλλη άποψη για τον καβγά μας; Να πω ότι μου κάνει gaslighting και να πάει σε ψυχολόγο για να τον «επισκευάσει» ή μήπως να τον πλησιάσω και να ρωτήσω: «Τι εννοείς; Πώς το βλέπεις εσύ;»

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη σύγκρουση για να μείνουμε μόνοι και να τους βγάλουμε όλους ψυχοπαθείς. Αυτή είναι μία επιλογή. Μία άλλη επιλογή είναι να χρησιμοποιήσουμε τη σύγκρουση για να διευρύνουμε το πεδίο της αντίληψής μας· για να δούμε τι βλέπει ο άλλος και ο άλλος να δει τι βλέπουμε εμείς. Για να καταλάβουμε. Και όσο καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον, η μοναξιά που ουρλιάζει θα μετατρέπεται σε ασφάλεια που αγκαλιάζει.

Η κατάχρηση των ψυχολογικών όρων λειτουργεί σαν άμυνα: νομίζουμε ότι αποκτούμε κατανόηση, ενώ στην πραγματικότητα απομακρυνόμαστε από την εμπειρία. Αντί να αγγίξουμε το βίωμα, το αντικαθιστούμε με μια λέξη. Και τελικά, όσο περισσότερο μιλάμε τη «γλώσσα της ψυχολογίας», τόσο λιγότερο μιλάμε τη γλώσσα της ζωής.